MENÜ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Yeni Sayfa 2
- Sabit Dirençler
- Ayarlı Dirençler
- Termistör (Terminstans)
- Foto Direnç (Fotorezistans)
Sabit Dirençler
Sabit dirençler yapıldığı malzemenin cinsine göre
üçe ayrılır
- Karbon dirençler
- Telli dirençler
- Film dirençler
- Kalın (Cermet) film dirençler
Ayarlı Dirençler
Ayarlı dirençler, direnç değerinde
duruma göre değişiklik yapılması veya istenilen bir değere ayarlanması
gereken devrelerde kullanılırlar. İkiye ayrılırlar;
- Reostalar
- Potansiyometreler
Termistör
Isı ile direncini değiştiren dirençlerdir. 2’ye
ayrılır
- NTC (Negatif temperature coefficient) negatif
ısı katsayılıdır.
- PTC ( Positive temperature coefficient) pozitif
ısı katsayılıdır.
Fotodirenç (LDR)
LDR (Light dependent resistance)
Işığa duyarlı dirençlerdir.
Aydınlıkta LDR'lerin üzerinden geçen akım artar, karanlıkta ise azalır.
CdS (kadmiyum sülfür), CdSe (kadmiyum selinür), selenyum, germanyum ve
silisyum (silikon) vb. gibi ışığa karşı çok duyarlı maddelerden
üretilmektedir.
Fotodirençler (Light Dependent resistor),
Aydınlıkta az direnç,
karanlıkta yüksek direnç gösteren devre elemanlarına LDR denir. Başka bir
deyişle LDR'nin üzerine düşen ışık değerine göre gösterdiği direnç değişimi
ters orantılıdır.
LDR'ler, CdS (kadmiyum sülfür), CdSe
(kadmiyum selinür), selenyum, germanyum ve silisyum vb. gibi ışığa karşı çok
duyarlı maddelerden üretilmektedir.
LDR yapımında kullanılan madde, algılayıcının
hassasiyetini ve algılama süresinibelirlemekte, oluşturulan tabakanın şekli
de algılayıcının duyarlılığını etkilemektedir. LDR'ye gelen ışığın
odaklaşmasını sağlamak için üst kısım cam ya da şeffaf plastikle
kaplanmaktadır.
LDR'ler çeşitli boyutlarda üretilmekte olup,
gövde boyutları büyüdükçe güç değeri yükselmekte ve geçirebilecekleri akım
da artmaktadır.
Foto dirençler, üzerlerine düşen ışık şiddetiyle ters orantılı olarak
dirençleri değişen elemanlardır. Foto direnç, üzerine düşen ışık arttıkça
direnç değeri lineer olmayan bir şekilde azalır. LDR’nin aydınlıkta direnci
minimum, karanlıkta maksimumdur. Hem AC devrede, hem DC devrede aynı özellik
gösterir.
Bu elemanların yapısında “kadmiyum sülfat” (CdS) yarı iletken madde olarak
kullanılmaktadır. Kadmiyum sülfat, yalıtkan bir taban üzerine yerleştirilmiş
olup, içerisinde iki taraftan daldırılmış birbirlerine değmeyen iletken
teller bulunmaktadır. Bu iki iletken telden dışarıya uç çıkarılarak LDR’nin
bağlantı terminalleri oluşturulmuştur. LDR’nin üst yüzeyi ışık etkisini
algılayabilmesi için şeffaf bir malzemeyle kaplanmıştır.
LDR üzerine ışık düştüğünde valans elektronları
ışık enerjisi ile yeterli hıza ulaşıp, koparak iletkenlik bandına geçerler.
Yani LDR, devre akımını oluşturan serbest elektronlar yönünden zenginleşmiş
olur. Bu da LDR direncinin düşmesi demektir. LDR’nin en çok duyarlı olduğu
ışık yeşil ışıktır. Üzerine düşen ışık hüzmesinin şiddetine bağlı olarak
valans bandından iletkenlik bandına geçebilen elektron sayısı arttığı için
LDR’nin direnci de azalır. Ancak, ışık şiddetinin artışıyla iletkenlik bandına
geçebilen elektron sayısı doğru yönde lineer orantıya sahip olmadığı için
LDR’nin direncindeki düşüş de lineer değildir.
Bu elemanların dirençleri karanlıkta MΩ seviyesindeki iken yeterli ışık aldığı
takdirde 5-10Ω gibi çok küçük değerlere düşebilmektedir.
Bu elemanların ışığa duyarlılığı ışık gören yüzeylerinin büyüklüğüne ve
üzerindeki lensin tipine bağlı olarak değişir. Lens mercek tipi olduğu
takdirde duyarlılık artmaktadır. LDR’ler yapısal hassasiyetlerinden dolayı
aşırı ısıda çalışamazlar. Aşırı ısı altında (maksimum 60ºC) bozulurlar.
Bu elemanlar çeşitli ışık kontrol devrelerinde kullanılırlar.
Örnek LDR model numarası BRY33, LDR03, LDR05, LDR07, OPR60.
220 V LDR li Karanlık Dedektörü
karanlık dedektör devresi
Yukarıdaki şekilde LDR ve tristör kullanılarak
yapılmış otomatik olarak karanlıkta ışık veren ve aydınlıkta sönen ışık
kontrollü devre görülmektedir. Devre karanlıkta çalıştığı için karanlık
dedektörü olarak adlandırılır.
LDR üzerine ışık düştüğünde, LDR’nin direnci çok azalacağından Q1’in beyz
polarması şase potansiyeline doğru düşecektir. Dolayısıyla Q1 yalıtımda
olacaktır. Q1’in yalıtımda olması tristörün gate tetiklemesini alamaması ve
böylece tristörün de kesimde olması demektir. Bu durumda yük yani lamba
çalışmayacaktır.
Karanlıkta ise LDR direnci çok fazla olacağından Q1’in beyz polarması da
artacaktır. Böylece Q1 iletime geçerek tristörün de gate tetiklemesi Q1
üzerinden sağlanmış olacaktır. Tristör iletime geçince A-K iç direnci çok
azalacağından lamba üzerinden geçen AC akım lambanın ışık vermesini sağlar.
Anahtarlama elemanı olarak tristör kullanıldığı için AC gerilimin pozitif
alternanslarında lamba üzerinden akım geçebilir. Çünkü tristör negatif
alternanslarda yalıtımdadır. Transistör için gerekli olan DC gerilim AC şebeke
üzerinden R1, C1 ve D1 elemanları üzerinden sağlanmaktadır. Ancak bu DC
gerilim pozitif nabazanlı DC gerilimdir. D1 diyodu ile yarım dalga doğrultma
sağlanmış, ancak elde edilen pozitif değişken DC gerilimin filtrelenmesine
ihtiyaç duyulmamıştır. Bu şekildeki DC gerilime “nabazanlı DC” denir. R1-C1
elemanları ile AC şebeke gerilimi (220V) düşürülür. Transformatör kullanımına
gerek yoktur.
Devrenin hassasiyeti P1 potansiyometresi ile ayarlanır. Yani ne kadar
karanlıkta yükün çalışacağı P1 ile belirlenir. R2, P1 ve LDR, aynı zamanda
Q1’in beyz polarmasını sağlayan gerilim bölücü direnç görevini görürler. R3 ve
R4 ise tristörün gate polarmasını sağlayan gerilim bölücü dirençlerdir.
Devrede C1 kondansatörünün 50Hz şebeke frekansındaki kapasitif reaktansı (Xc);
Xc = 1 / 2.π.f.c = 1 / 2.3,14.50.0,22.10-6
Xc = 14476 Ω olarak bulunur.
R1-C1 elemanlarından oluşan seri RC devrenin toplam empedansı (Z) ise;
Z = √R2 + Xc2 = √1802 + 144762 = 14,477KΩ
bulunur. Bu şu anlama gelir: R1 ve C1 elemanları üzerinden çekilecek her 1mA
akım için bu elemanlar üzerinde 14,477V gerilim düşer.
Devrenin kararlı çalışması için LDR, lambanın yaydığı ışıktan etkilenmeyecek
şekilde muhafaza edilmelidir.
DC 9V LDR li Kontrol Devresi
Montaj Aşaması
Devrenin Bitmiş Hali
|
|
|
|
|
|
|
Copyright © 2009 Her
Hakkı Saklıdır.
|
|
|
|
|
|
|
|