Enrico
Fermi, 29 Eylül 1901
Roma'da doğdu, 29 Kasım 1954 Chicago'da öldü, İtalyan fizikçi. 1938 Nobel Fizik
Ödülü sahibi.
Babası polis şefi Alberto
Fermidir. İlk olarak
dilbilgisi okuluna kaydoldu.Onun ilk matematik ve fiziğe olan yeteneğini
keşfeden ve destekleyen babasının arkadaşlarından A. Amidei olmuştur.
1918'de Pisa Üniversitesinin bursunu kazandı. Pisa Universite'sinde 4 yıl
kaldıktan sonra 1922'de professör Puccianti'den doktorasını aldı.
Bir yıl sonra 1923'de Italyan hükümetinden burs kazandı. Ve Göttingen'de
professör Max Born'la birkaç ay birlikte çalıştı. Rockefeller bursuyla 1924'de
Leyden'e Paul Ehrenfest'le birlikte çalışmaya gitti. Aynı yıl Floransa
üniversitesinde matematiksel fizik dersleri vermek için Italya'ya gitti.
1926'da
Fermi günümüzde
Fermi istatistiği olarak
bilinen Pauli parçaçıklarının istatistiğini keşfetti. Bose-Einstein
istatistiğine göre hareket eden bozonların tersine, bu parcacıklar fermion
olarak bilinir. 1927'de Fermi, Roma üniversite'sinde teorik fizik profesörü
oldu. Bu görevini 1938'de Mussolini'nin faşist diktatörlüğünden kaçıp Amerika'ya
göç edinceye kadar sürdürdü (Nobel ödülünü aldıktan hemen sonra).
Roma'daki ilk yıllarında kendini elektromanyetik problemlerin çözümüne ve bazı
spectroskopik olayların teorik olarak açıklamasına verdi. Fakat asıl
ilerlemesini çalışmalarını elektron ve atom çekirdeği üzerine yaptığı zaman
gerçekleştirdi. 1934'de Beta bozonu Teorisini geliştirerek Pauli'nin radyasyon
teorisi ile birleştirdi. Curie ve Joliot' un yapay radyasyonu keşfinden sonra
nötron bombardımanına tutulan aşağı yukarı her elementin nükleer dönüşüme tabi
olduğunu keşfetti. Bu araştırma, yavaş notronların ve nükleer füzyon'un keşfine,
ayrıca o zamana kadar periyodik tabloda bilinen elementlerden farklı
elementlerin bulunmasına yol açtı.
1938'de
Fermi tartışmasız
nötronlar konusunda en iyiydi. Bu çalışmalarına Amerika'da da devam etti.
Amerika'ya varışından hemen sonra Columbia Universite'sine fizik profesörü
olarak atandı. Hahn ve Strassmann'nin 1939'un başlarında füzyon'u keşfinden
sonra ikincil notronların yayılma ve zincirleme reaksiyon olasılığını hesapladı.
Bu çalışmalarına büyük bir istekle devam etti ve birçok deneyden sonra kontrol
altındaki ilk zincirleme reaksiyonu gerçekleştirdi. Bundan sonra atom bombası
yapımındaki sorunların aşılmasında önemli rol oynadı, Manhattan Projesi
liderlerinden biriydi.
1944'de
Fermi Amerikan vatandaşı
oldu. II. Dünya Savaşından sonra 1954'de ölümüne kadar sürecek olan nükleer
çalışmaları için Chicago Universite'sinden profesörlük teklifini kabul etti.
Burada yoğunluğunu yüksek enerji fiziğine verdi ve pion-nucleon etkileşimi
çalışmalarına öncülük etti. Yaşamının son yıllarında
Fermi kozmik ışınların
kaynağını araştırmakla geçirdi. Sonunda kozmik ışınların çok büyük enerji
kaynakları olduğunu gösteren bir teori geliştirdi.
Söz konusu tertip nötronları, termik hızlarla yavaşlatan grafit blokları ile bir
araya getirilmiş uranyum içerecek şekilde Chicago Üniversitesinin bahçesinde
kurulmuştur. Nötronları soğurmak ve böylece reaksiyonun hızını kontrol etmek
amacıyla, atom piline kadmiyum çubuklar yerleştirildi. Kadmiyum çubuklar yavaş
yavaş çekildi ve kendi kendine devam eden zincir reaksiyon gözlendi.
Ferminin bu başarısı,
dünyada ilk nükleer reaktörün imali ve atom çağının başlangıcı olmuştur. Fermi
53 yaşında iken kanserden öldü. Bir yıl sonra yüzüncü element keşfedildi ve
kendisinin onuruna bu element fermiyum olarak adlandırıldı.
Ona Nobel ödülü yavaş nötronların yarattığı radyasyon ve nükleer enerji
alanındaki çalışmalarından dolayı verildi. Fermi Laura Capon ile 1928'de
evlendi. Giulio adında bir oğlu Nella adında bir kızı vardır. Boş zamanlarında
yürümeyi, tırmanmayı ve kış sporlarını severdi. 29 kasım 1954'de Chicago'da
öldü.
Yayımları
Fermi'nin teorik ve
deneysel fiziği konu alan bir çok yayımı vardır. Bunlardan bazıları, elektronik
gazların istatistiğinin hesabı ve Paul'i parçacıklarından oluşan gazları konu
alan "Sulla quantizzazione del gas perfetto monoatomico", Rend. Accad. Naz.
Lincei, 1935, Atomun istatistiksel modelini (Thomas-Fermi atom modeli) ve atomik
özelliklerin hesaplanmasında yeni bir yaklaşımı (semiquantitative method)
inceleyen Quantentheorie und Chemie, Leipzig, 1928, Über die magnetischen
Momente der Atomkerne, Z. Phys., 1930, Tentativo di una teoria dei raggi ß,
Ricerca Scientifica, 1933 sayılabilir.
|